WODY GRUNTOWE
Rozdz. 4.2. WODY GRUNTOWE
Wody gruntowe zgromadzone są w górnych warstwach wodonośnych skorupy ziemskiej.
W Polsce, podobnie jak wielu innych krajach Europy, wody te sięgają do około 25 m głębokości, licząc od powierzchni gruntu, bowiem na takiej głębokości znajduje się pierwsza nieprzepuszczalna dla wody warstwa geologiczna. Wody gruntowe są źródłem wody pitnej w studniach przydomowych oraz zasilają rzeki.
W Polsce wpół wieku po zakończeniu wojny jeszcze 48% społeczeństwa korzysta ze studni, w których woda pitna pochodzi z gruntu. Warto więc zastanowić się, jakie są to wody. Przyznać należy, że ścieki przemysłowe oraz komunalne wylewane bezpośrednio do rzek rzadziej przedostają się do gruntu oddalonego od nich. Jednak w związku ze stosowaniem ogromnych ilości chemicznych środków ochrony roślin i nawozów sztucznych nastąpiło wyraźne pogorszenie wód gruntowych i studziennych oraz warunków zdrowotnych na wsi. Tam, gdzie nie ma wodociągów ponad 80% studni zawiera wodę skażoną pestycydami, azotanami, fosforanami i bakteriami. Skażenie wody w studniach wpływa na powstawanie raka żołądka, dziesiątkującego w Polsce populację wiejską, wśród której umieralność jest obecnie ponad 10% wyższa niż w mieście. Na taki stan na wsiach wpływa skażenie wód bardzo toksycznymi nitrozoaminami i pestycydami, położenie gnojowisk zbyt blisko studni, brak wysypisk śmieci, wodociągów i kanalizacji.
Pestycydy są związkami chemicznymi służącymi do zwalczania wszelkich szkodników w uprawie roślin lub hodowli zwierząt. Dzielimy je na następujące grupy:
• akarycydy - do zwalczania roztoczy
• algicydy - do zwalczania glonów
• herbicydy - do zwalczania chwastów
• insektycydy - do zwalczania owadów
• fungicydy - do zwalczania grzybów
• nematocydy - do zwalczania nicieni
• rodentycydy - do zwalczania gryzoni
• moluskocydy - do zwalczania ślimaków.
Setki tysięcy ton pestycydów wysypuje się i wylewa w ciągu roku na nasze pola. Żadne z nich nie są obojętne dla ludzi, bowiem związki chemiczne stosowane do produkcji pestycydów wykazują dużą odporność na rozkład i posiadają duże powinowactwo ze związkami tłuszczowymi. Dlatego łatwiej kumulują się w tkankach tłuszczowych ludzi i zwierząt niż w wodzie czy glebie. Takie pestycydy jak DDT, dieldryna, chlordan, heptachlor i lindan są silnie rakotwórcze.
A tymczasem na wszystkich etykietkach i reklamach środków ochrony roślin czytamy, jak skutecznie działają przeciwko wszelkim szkodnikom, a jednocześnie są "przyjazne" dla środowiska naturalnego i człowieka. Pestycydy oraz nawozy sztuczne zaliczane są do głównych promotorów procesów nowotworowych.
WSZYSTKIE PESTYCYDY SĄ MNIEJ LUB BARDZIEJ TRUJĄCE DLA LUDZI, DLATEGO PODZIELONO JE NA KILKA KLAS TOKSYCZNOŚCI |
Wymienimy i opiszemy zatem tylko kilka wybranych związków chemicznych znajdujących się w pestycydach oraz działania uboczne wynikające ze spożywania wody nimi zanieczyszczonej.
Chlorany sodu i potasu należą do herbicydów tzw. totalnych, które niszczą wszelką roślinność. Stosowane są do odchwaszczania nasypów kolejowych, dróg, autostrad itd. Związki te mogą również występować w wodzie pitnej ozonowanej, a później chlorowanej. Chlorany powodują w organizmie ludzkim methemoglobinę (niedotlenienie), co jest dokładniej opisane przy zatruciach azotanami.
Chlorowane fenole należą do grupy fungicydów (środki grzybobójcze). Są one silnymi truciznami, które działają na układ nerwowy, krążeniowy i oddechowy. Są często przyczyną białaczki, tworzą guzy chłonniakowe, zmiany alergiczne skóry i błon śluzowych.
Cyna jest częstym składnikiem fungicydów. Związki zawierające cynę uszkadzają komórki nerwowe, mogą prowadzić do zaburzenia pamięci i koordynacji ruchów, zwiększonej pobudliwości i agresywności, a także do zakłócenia połączeń nerwowo-mięśniowych w tkankach oraz do obrzęku mózgu.
Aldryna i dieldryna należą do insektycydów. Charakteryzują się dużą toksycznością oraz zdolnością do odkładania się w organizmie ludzkim, co może być przyczyną chronicznego zatrucia. Pestycydy te działają pobudzająco na układ nerwowy powodując pobudliwość ruchową, drgawki i obniżenie ciśnienia. Łatwo przenikają przez skórę i uszkadzają ją.
DDT (dwuchloro-dwufenylo-trójchloroetan) należy do groźnej grupy węglowodorów chlorowanych. Był stosowany do zwalczania owadów począwszy od II wojny światowej. Dopiero gdy odkryto, że środek ten potrzebuje aż 40 lat, aby się całkowicie rozłożyć biologicznie, oraz zaobserwowano ogromne skutki uboczne jego stosowania, postanowiono wycofać go z obiegu. W USA i Europie Zachodniej skreślono DDT z listy pestycydów w 1971 r., a w Polsce trzy lata później. Oznacza to, że musimy teraz czekać do 2014 roku, bo dopiero wtedy setki tysięcy ton DDT zalegających jeszcze w naszych gruntach rolnych przestaną być aktywne. Nic dziwnego, że DDT jeszcze dziś figuruje w normie dotyczącej wody pitnej na liście związków, które sanepidy muszą szukać w wodzie. DDT jest czynnikiem kancero- i mutagennym. Może uszkadzać centralny układ nerwowy i doprowadzić do osłabienia pamięci i niedorozwoju umysłowego. Jako środek rakotwórczy powoduje najczęściej nowotwory wątroby. Jest kumulowany w tkance tłuszczowej, w wątrobie i mózgu. W przypadku zbyt szybkiego odchudzania się może dojść do szybkiego uwolnienia się DDT z tkanki tłuszczowej i zatrucia całego organizmu, a nawet zgonu. Polska norma dopuszcza 0,001 miligrama DDT w 1 litrze wody. Na rys. 36 pokazujemy cząstkę DDT na tle blony osmotycznej.
Lindan (heksachlorocykloheksan) jest pestycydem owadobójczym i jest stosowany od wielu lat do zwalczania szkodników upraw rolnych oraz jako środek do konserwacji drewna. Ponieważ jest szeroko rozpowszechnionym zanieczyszczeniem środowiska, może łatwo znaleźć się w wodzie. Jest szkodliwy dla zwierząt oraz trujący dla pszczół. Podwyższone dawki lindanu w organizmie człowieka powodują gorączkę, obrzęk płuc, uszkodzenie wątroby, nerek, układ nerwowego i odpornościowego. Istnieją również dowody na temat stymulowania przez lindan procesów nowotworowych. Polska norma dopuszcza 0,005 mg lindanu w 1 litrze wody. Na rysunku 36 pokazujemy cząstkę lindanu na tle pory membrany osmotycznej. Pięciochlorofenol używany jest do zwalczania owadów oraz jako silny środek grzybobójczy. Należy do substancji silnie toksycznych.
Pięciochlorofenol po wniknięciu do organizmu człowieka działa na poziomie komórki, powodując zakłócenia procesów oddychania komórkowego, a w następstwie tego zakłócenia w funkcjonowaniu całego ustroju. Uszkadza wątrobę i nerki, a działając na skórę wywołuje reakcje alergiczne.
Osobną grupę szkodliwych związków chemicznych w wodzie stanowią nawozy sztuczne. Związki azotu przenikają z gleby do wód gruntowych, a tym samym do źródeł wody pitnej. Najczęściej spotykanym związkiem pochodzącym z nawożenia naszych pól są azotany, a ich głównym źródłem są gnojowiska. Azotany spożyte z wodą łatwo zamieniają się w organizmie człowieka w azotyny, które utrudniają transport tlenu we krwi. To może być przyczyną sinicy, a w dalszym stadium śmierci. Najmniej odporne na azotany są oczywiście niemowlęta i dzieci.
Najczęściej nie dostrzegamy objawów choroby wynikającej ze spożywania azotanów, jeśli jest to chroniczne niedotlenienie organizmu.
Takie niedotlenienie jest jednak bardzo groźne dla rozwijającego się płodu oraz dla niemowląt.
Dziecko, które w łonie matki lub po narodzeniu nie miało odpowiedniej ilości tlenu we krwi, rodzi się z wadami rozwojowymi ośrodkowego układu nerwowego, objawiającymi się opóźnieniem w rozwoju psychiki lub niedorozwojem umysłowym. U dorosłych niedotlenienie krwi z powodu zatrucia azotanami objawia się nudnościami, ogólnym zmęczeniem oraz chronicznym bólem głowy.
Rys. 24. Czy studnie zawierają dzisiaj taką wodę, jak przed uprzemysłowieniem.
Ekologicznymi bombami na wsiach są tzw. mogilniki. Betonowe studnie, w których od ponad 30 lat przechowuje się przeterminowane i wycofane z obiegu nawozy sztuczne i pestycydy. W 343 mogilnikach rozmieszczonych w różnych miejscach kraju przechowuje się ponad 60 tysięcy ton toksycznych substancji. Mogilniki budowane ze zwykłych betonowych kręgów studziennych nigdy nie były dostatecznie szczelne, a ich zawartość nieustannie przenika do gruntu i wód pitnych. Do dzisiaj nie ma planu ich likwidacji ani pieniędzy na jej realizację. Po przeczytaniu tych paru przykładów widzimy, jak łatwo wiele tysięcy toksycznych związków chemicznych przedostaje się na wsiach do wód gruntowych. Jednak wielu posiadaczy studni jest jeszcze przekonanych, że woda w nich jest najlepsza, bo z głębi ziemi, a zatem źródlana. Tymczasem z badań sanepidów wynika, że ponad 80% studni w Polsce zawiera wodę niezdatną do picia, co zgodnie z przepisami kwalifikuje je do zamknięcia. Do chwili obecnej nie zamknięto w Polsce ani jednej takiej studni.
Wody studzienne są silnie zakażone bakteriami i wirusami, spośród których występują najczęściej bakterie czerwonki, salmonelli, gronkowca, a ponadto grzyby, pierwotniaki, lamblie, substancje z odchodów itd. Częstą przyczyną istnienia bakterii w wodzie studziennej są nieszczelne lub opróżniane w niedozwolony sposób szamba. Z początkowych rozdziałów dowiedzieliśmy się, jak ogromne są ilości przeróżnych substancji chemicznych, które przedostają się do wód gruntowych i powierzchniowych ze ścieków komunalnych, przemysłowych i rolniczych. Ponadto dowiedzieliśmy się, że ich zdecydowana większość (aż 97%) jest niewyczuwalna żadnym z naszych zmysłów. Wiemy już, że wraz ze ściekami dodajemy do naszych wód około 1000 mg przeróżnych substancji chemicznych, a ponieważ nie potrafimy ich w żaden sposób z tych wód usunąć, wypijamy je każdego dnia w ilości 3 g, co w ciągu roku daje 1 kg. Ta chemia działa podstępnie, bo powoli (często kilkanaście lat), a nasze władze sanitarne interesują się tylko tym, aby związki chemiczne z wody nie wytruły nas natychmiast, bo wtedy mielibyśmy do czynienia z epidemiami. Nikt nie martwi się, że ciągłe spożywanie trucizn znajdujących się w wodzie przyniesie skutki po wielu latach lub w przyszłych pokoleniach. W tabeli 1 pokazujemy następstwa spożywania wybranych związków chemicznych zawartych w wodzie.
TABELA 1. Szkodliwe i chorobotwórcze działanie wybranych pierwiastków i związków chemicznych występujących w wodzie pitnej na ludzki organizm.
ALDRYNA i DIELDRYNA | kumulacja w organizmie, pobudzenie układu nerwowego: |
ARSEN | kumulacja w wątrobie, kościach i włosach, zaburzenia w funkcjonowaniu enzymów, uszkodzenie centralnego układu nerwowego: zaburzenia nerwowe, uszkodzenie układu pokarmowego: - utrata apetytu, - nudności, uszkodzenie układu oddechowego, zapalenie błon śluzowych oczu, nosa i gardła, ogólne osłabienie mięśniowe, chorobowe zmiany skóry: - ostre zapalenie, - zmiana pigmentacji, - rogowacenie, zapalenie nerek, nowotwory: - wątroby, - płuc, - nerek, - pęcherza moczowego, - skóry. |
AZOTANY I AZOTYNY | methemoglobinemia - sinica, chroniczne niedotlenienie organizmu, szczególnie u niemowląt: - wady rozwojowe centralnego układu nerwowego, - opóźnienia w rozwoju psychiki, - niedorozwój umysłowy dziecka, nadciśnienie tętnicze, zawał serca, rakotwórczość w wyniku tworzenia nitrozoamin, rak żołądka. |
AZBEST | schorzenia układu oddechowego, działanie rakotwórcze. |
BAR | szkodliwe działanie na: centralny układ nerwowy, mięsień sercowy, wywołuje: osłabienie, trudności w oddychaniu, ślinotok, przyspieszenie akcji serca, zaburzenia czynności nerek, wypadanie włosów z głowy i brwi. |
BENZEN | uszkadza centralny układ nerwowy, uszkadza naczynia krwionośne i organy krwiotwórcze, zaburzenia czynności serca, powoduje bóle głowy, podniecenie, senność lub bezsenność, rakotwórczość, anemia aplastyczna. |
BERYL | blokada układów enzymatycznych, drażniące działanie na błony śluzowe, drażniące działanie na skórę, duszności, spadek ciężaru ciała, nowotwory złośliwe |
BOR | zaburzenia pracy komórek, uszkodzenie układu pokarmowego: - utrata ciężaru ciała, - wymioty, - biegunka, uszkodzenia układu nerwowego: - drgawki,uszkodzenie nerek, wysypka skórna, łysienie, niedokrwistość - anemia. |
CHLORONAFTALENY | uszkodzenie nerek: - zaczopowanie kanalików nerkowych, uszkodzenie wątroby i jej bolesność, żółtaczka, hemoliza krwi, zmiany na skórze: - wysypka, - egzemy. |
CHLOR | zaburzenia w procesach enzymatycznych: - obniżenie zawartości nienasyconych kwasów tłuszczowych w organizmie, nowotwory złośliwe: - pęcherza moczowego, - prostnicy (jelita prostego), wywołuje: -marskość wątroby, - guzy tarczycy, - podrażnienie, suchość, pękanie, oraz obniżenie odporności skóry, - zmniejszenie wchłanialności jodu. |
CHLORANY I NADCHLORANY | niedotlenienie organizmu, methemoglobinemia - sinica |
CHLOROFORM | rakotwórczość,uszkodzenia centralnego układu nerwowego: - działanie narkotyczne, - stany oszołomienia i odurzenia, - zaburzenia wzroku, - zawroty głowy, - nerwobóle, ogólna utrata sił, bóle żołądka, zwyrodnienie wątroby, zwyrodnienie nerek, cukromocz, zaburzenia akcji serca, zapalenie i egzemy skóry |
CHLORONAFTALENY | uszkodzenie nerek: - zaczopowanie kanalików nerkowych, uszkodzenie wątroby i jej bolesność, żółtaczka, hemoliza krwi, zmiany na skórze: - wysypka - egzemy |
CHLOROWANE FENOLE | uszkodzenie układu nerwowego, uszkodzenie układu krążenia, uszkodzenie układu oddechowego, białaczka, guzy chłoniakowe, zmiany w błonie śluzowej, alergia skórna |
CHROM SZEŚCIOWARTOŚCIOWY | działanie rakotwórcze: - różne rodzaje nowotworów, schorzenia uczuleniowe skóry |
CYJANKI | wysokie dawki: - śmierć po kilku minutach, dawki niższe: - objawy ze strony układu oddechowego, nerwowego, pokarmowego, - zaburzenia akcji serca, - śmierć po dłuższym czasie stężenia bardzo niskie: - zawroty i bóle głowy, zatrucie chroniczne: - bóle głowy, - mdłości, - ogólna słabość, - zaburzenia akcji serca, uszkodzenia skóry: - wysypka, - owrzodzenia, - egzemy |
CYNA | uszkodzenie centralnego układu nerwowego: - uszkodzenie komórek nerwowych, - zwiększenie pobudliwości, - zwiększenie agresji, - zaburzenia pamięci, - zaburzenia koordynacji ruchów, - dysfunkcja połączeń nerwowo-mięśniowych, - obrzęk mózgu |
CYNK | uszkodzenie wątroby, uszkodzenie mięśnia sercowego, zaburzenia czynności przewodu pokarmowego |
CZTERO-CHLOROETYLEN (tetrachloroeten) | działanie rakotwórcze, uszkodzenie centralnego i obwodowego układu nerwowego, zaburzenia wzroku, stany oszołomienia i odurzenia, nerwobóle, zwyrodnienie wątroby, zwyrodnienie nerek, zwyrodnienie mięśnia sercowego, podrażnienia skóry |
DDT | kumulacja w organizmie, działanie rakotwórcze: - nowotwory wątroby, działanie mutagenne, uszkodzenie centralnego układu nerwowego: - osłabienie pamięci, - niedorozwój umysłowy, - niedorozwój psychiczny |
DETERGENTY | uszkodzenie błon komórkowych i obumieranie komórek, zakłócenie przemiany materii, nieżyty przewodu pokarmowego, uszkodzenie wątroby, alergie, nowotwory kory nadnerczy |
DWUNITROFENOLE | kumulacja w organizmie, rozprzęganie biochemicznych procesów oddychania i tworzenia energii w komórkach, uszkodzenie wątroby, uszkodzenie nerek, mdłości, bóle żołądka, niepokój, podniecenie, poty, głęboki, gwałtowny oddech, tachykardia, methemoglobinemia - sinica, zapaść, śpiączka, zaćma, alergia skórna |
FENOL | porażenie układu nerwowego, porażenie układu krążenia, uszkodzenie dróg oddechowych, denaturacja białek, nekroza skóry, methemoglobinemia - sinica |
FLUOR | kumulacja w kościach i zębach, blokowanie enzymów, których aktywatorem jest magnez, hamowanie procesów biochemicznych tworzących energię w organizmie: - osłabienie sprawności fizycznej, - osłabienie sprawności psychicznej, - hamowanie wzrostu organizmu, działanie mutagenne: - uszkodzenia chromosomów, - zakłócenie kodu genetycznego, działanie kancerogenne, nieżyty żołądkowo-jelitowe, ostre zapalenie nerek, różnego stopnia uszkodzenia wątroby, różnego stopnia uszkodzenia mięśnia sercowego, zatrucia chroniczne: - cętkowanie szkliwa zębów, - uszkadzanie nerek, - zmiany w tarczycy, - fluoroza szkieletowa: bolesne sztywnienie kręgosłupa, ograniczenie ruchomości, kruchość kości, sztywność stawów, duszności, astma oskrzelowa, uszkodzenie lub podrażnienie układu nerwowego: - nadmierna pobudliwość, - drażliwość, - ciągłe odczuwanie zmęczenia, bezsenność, - depresja, - upośledzenie pamięci, spadek ciężaru ciała niedokrwistość - anemia |
GLIN (aluminium) | kumulacja w kościach, zaburzenia w strukturze i czynnościach komórek nerwowych w centralnym układzie nerwowym (uszkodzenia funkcji mózgu), choroba Alzheimera |
KOBALT | działanie rakotwórcze, uszkodzenie wątroby, niedoczynność tarczycy: - powstanie wola i zahamowanie rozwoju u dzieci, uszkodzenia skóry |
HALOFORMY i THM-y | działanie rakotwórcze, - nowotwory: wątroby, nerek, depresja centralnego układu nerwowego, pobudzenie centralnego układu nerwowego, działanie narkotyczne, zmiany patologiczne wątroby, zmiany patologiczne nerek, methemoglobinemia - sinica, anemia, nadwrażliwość, leukopenia, podrażnienia skóry, zmiany sercowo-naczyniowe, działanie mutagenne |
JOD | nadczynność tarczycy: - wzmożona akcja serca, - podniecenie, -poty, - drgawki mięśni |
KADM | kumulowanie się w kościach, działanie rakotwórcze, uszkodzenie: - wątroby, - nerek, - mięśnia sercowego, zaburzenia w funkcjonowaniu szpiku kostnego, zaburzenia neurologiczne, nadciśnienie, choroba Itai-itai: - deformacja kości i szkieletu, - bardzo bolesne złamania kończyn |
KRZEM | krzemica: - rozrost tkanki łącznej w płucach i jej włóknienie, działanie toksyczne na komórki, działanie toksyczne na system naczyniowy serca, zmiany: - we krwi, - w narządach moczowych, - w przewodzie pokarmowym (żołądkowo-jelitowe) |
MANGAN | kumulacja w wątrobie, marskość wątroby, podrażnienie centralnego układu nerwowego, uszkodzenie ścian naczyń włosowatych krwi |
MIEDŹ | kumulacja w organizmie blokowanie procesów enzymatycznych, uszkodzenie cewek nerkowych: - białkomocz, - cukromocz, - mocznica, uszkodzenie wątroby, uszkodzenie mięśnia sercowego, działanie drażniące na błony śluzowe przewodu pokarmowego, działanie drażniące na błony układu oddechowego, miażdżyca, anemia, negatywny wpływ na rozwój psychiczny człowieka, zwłaszcza dzieci: - zahamowanie rozwoju, - stany lękowe, - pobudzenie ruchowe, - zaburzenia wzroku |
MOLIBDEN | kumulacja w wątrobie, nerkach, zębach i kościach |
NIKIEL | działanie rakotwórcze, zmiany mutagenne: - uszkodzenie DNA, uszkodzenie wątroby, specyficzne uszkodzenia skóry: - egzema, - zaczerwienienie, - pęcherze |
N-NITROZOAMINY | działanie rakotwórcze, nowotwory żołądka, zmiany chorobowe w: - wątrobie, - nerkach, - żołądku, - płucach, - zatokach nosowych |
OŁÓW | kumulacj a w różnych narządach i kościach, działanie rakotwórcze, działanie mutagenne, blokowanie aktywności wielu enzymów niezbędnych do życia, w tym oddechowych, blokowanie prawidłowego rozwoju komórek, zaburzenia gospodarki wapniowej w komórkach (nadmierne gromadzenie się wapnia), uszkodzenia mięśnia sercowego, uszkodzenia cewek nerkowych: - białkomocz, - cukromocz, - mocznica, uszkodzenia błony śluzowej jamy ustnej - krwawe wybroczyny i zmleczenia, anemia, ołowica, działanie na układ nerwowy: - objawy nerwowe i psychiczne, - obniżenie ilorazu inteligencji, - niepełnosprawność umysłowa i psychiczna, - zmiany w funkcjonowaniu centralnego układu nerwowego: zahamowanie rozwoju psychomotorycznego, stany lękowe, pobudzenie ruchowe, - zaburzenia percepcji wzroku, wysoka umieralność noworodków, zahamowanie prawidłowego rozwoju płodu, niedorozwój wewnętrzny płodu i noworodka |
PESTYCYDY | kumulacja w organizmie (chlorowane węglowodory), działanie rakotwórcze, działanie mutagenne, działanie hepatoksyczne - uszkodzenie wątroby, uszkodzenie nerek, bóle głowy, bezsenność, drażliwość, zaburzenia w koncentracji, mdłości, bóle żołądka, osłabienie mięśni, uszkodzenie centralnego układu nerwowego: - zaburzenia w sferze psychiki, - zwolnienie myślenia, - osłabienie pamięci |
PIĘCIOCHLOROFENOL | kumulowanie się w organizmie, zakłócenia biochemicznych procesów oddychania komórkowego i tworzenia energii w komórkach, uszkodzenia wątroby, uszkodzenia nerek, uszkodzenia skóry - reakcje alergiczne |
PIĘCIOCHLOREK WINYLU | silne działanie rakotwórcze |
PRODUKTY DESTYLACJI ROPY NAFTOWEJ(oleje) | działanie rakotwórcze, utrudnienie wymiany tlenowej w płucach, zmiany zwyrodnieniowe: - płuc, - wątroby, - nerek, aplazja szpiku, podrażnienie skóry, zwyrodnienia przedrakowe i rakowe skóry |
RAD226 | działanie kancerogenne |
RTĘĆ | kumulacja w organizmie, uszkodzenia tkanki mózgowej, zaburzenia psychiczne, zmiany chorobowe układu nerwowego: - drgawki, - brak koordynacji ruchów, - zaburzenia zmysłu czucia, - zaburzenia lub utrata wzroku, - zaburzenia lub utrata słuchu, - uszkodzenie i bolesność wątroby, - uszkodzenie nerek: białkomocz, cukromocz, mocznica, uszkodzenie mięśnia sercowego, poronienia, toksyczne działanie na płód, widoczne po urodzeniu: - zaburzenia rozwoju fizycznego, - upośledzenie umysłowe dziecka, - trudności w nauce, - zaburzenia wzroku, - zaburzenia słuchu, zatrucie chroniczne - rtęcica, uszkodzenia skóry: - silne podrażnienia, - ostre zapalenie, - zmiany we wrażliwości, - wysypka, - wypadanie włosów |
SELEN | kumulacja w nerkach, wątrobie i mięśniach |
TRÓJCHLOROETYLEN (trichloroeten) | działanie rakotwórcze, uszkodzenie układu nerwowego: - działanie narkotyczne, - ogólna nerwowość, - bóle głowy, - rozdrażnienie, - złe samopoczucie psychiczne, zaburzenia akcji serca, utrata apetytu, uszkodzenia wątroby uszkodzenia nerek: - cukromocz, anemia, działanie toksyczne na nerw wzrokowy aż do utraty wzroku, uszkodzenia skóry: - osuszenie (odtłuszczenie), - zapalenie, - egzemy |
TWORZYWA SZTUCZNE | działanie rakotwórcze, schorzenia skóry - dermatozy |
WIELOPIERŚCIENIOWE WĘGLOWODORY AROMATYCZNE (WWA) | kumulacja w organizmie, działanie kancerogenne: - nowotwory: cały przewód pokarmowy (szczególnie żołądek), płuca, działanie mutagenne, uszkodzenia skóry: - zaczerwienienie, - egzemy, - rakowacenie, - nowotwory skóry |
BENZO/A/PIREN (najgroźniejszy przedstawiciel WWA) | kumulacja w organizmie, działanie kancerogenne: - miejscowe: narząd lub tkanka narażone na bezpośrednie działanie, - systemiczne: zagrożenie całego organizmu |
ŻELAZO | choroba Kashin-Becka: - zmiany kostno-stawowe i zaburzenia wzrostu, uszkodzenie ścian naczyń włosowatych |
Następny rozdział: 4.3. WODY GŁĘBINOWE
Jak poradzić sobie z twardą wodą proponujemy 2 rozwiązania link poniżej:
Technologia uzdatniania wody nowoczesnym urządzeniem Vulcan lub Stacja Zmiękczania Wody na Jonitach